Azərbaycan həbsxanalarında məhbuslar nədən ölürlər?

«2007-ci ildə həyat yoldaşım iki dəfə geniş infarkt, bir il sonra isə insult keçirdi. Yüksək qan təzyiqi, böyrək çatışmazlığı var, şəkər xəstəliyinin ağır formasından əziyyət çəkir. Vəziyyəti son dərəcə ağırdır. Ölümlə çarpışır. Bütün xəstəliklərini də həbsxanada tapıb».

Səfurə Nəsirovanın həyat yoldaşı Vaqif Hüseynov 1994-cü ilin oktyabr hadisələrinə görə həbs edilib. İndi 70 yaşı var. Ömürlük cəza və həyat yoldaşının saydığı bu xəstəliklərlə Qobustan həbsxanasında saxlanılır.

BİR UDUMLUQ HAVAYA EHTİYACI VAR

Səfurə Nəsirova deyir ki, həyat yoldaşının vəziyyəti çox ağırdır. Səhhətiylə bağlı həbsxananın tibb hissəsində müalicə olunsa da, bu, ona kömək etmir:

«Xəstəliyiylə bağlı dəfələrlə prezidentə müraciət etmişəm. Ancaq mənim məktubum deyəsən, ona çatmayıb. Cavab almamışam. Hazırda həyat yoldaşım həbsxananın tibb hissəsində müalicə olunur. Ancaq bu müalicə ona uyğun deyil. Bir dəfə də infarkt keçirsə, öləcək. Heç infarkt vurmamış oksigen azlığına dözə bilmir. Həkim də deyir ki, ona hava lazımdır. Hava da hardan? Nəfəslikdən bir az hava alır, onu da gecə bağlayırlar. Darısqal bir yerdir, axşam da nəfəsliyi bağlayanda, hava ala bilmir...»

ƏLİ İNSANOVUN BELİ ƏMƏLİYYAT OLUNMALIDIR, FƏRHAD ƏLİYEVİN TƏZYİQİ 260-a QALXIB...

Avqustun 17-də «Tolişi sədo» qəzetinin baş redaktoru Novruzəli Məmmədovun Penitensiar Xidmətin müalicə müəssisəsində ölməsindən sonra ağır xəstə olan məhbusların yaxınlarının və hüquq müdafiəçilərinin narahatlığı artıb.

Cəzaçəkmə yerlərinin monitorinqiylə məşğul olan hüquq müdafiəçisi Novella Cəfəroğlu deyir ki, Azərbaycandakı bütün həbsxanalarda ağır xəstə olan məhbuslar var. O deyir ki, təkcə siyasi məhbuslar arasında 8 nəfər belə xəstə var. Onlar şəkər, vərəm, yüksək qan təzyiqi, ürək və başqa xəstəliklərdən əziyyət çəkirlər:

«Keçmiş nazirlər Əli İnsanov, Fərhad Əliyev, keçmiş polis rəisləri Natiq Əfəndiyevlə Müşfiq Mədətov, «Yeni Fikir» Gənclər Təşkilatının rəhbəri Ruslan Bəşirli ağır xəstələrdəndilər. Əli İnsanovun belində mütləq cərrahiyə əməliyyatı olunmalıdır. Cərrahiyəni də burda eləmirlər, Almaniyada edirlər. Fərhad Əliyevin təzyiqi 240-260-dır. Cəzaçəkmə yerinin qaydalarına görə, o da başqa məhbuslar kimi iki saat günün altında olur. Ancaq təzyiqinə görə, onu heç vaxt günün altında saxlamaq olmaz. Ya da Ruslan Bəşirlinin psixi vəziyyəti çox gərgindir. Bu adamlar ölə də bilər. Bunlar hələ siyasi məhbuslardır».

Novella Cəfəroğlu deyir ki, siyasi məhbuslardan başqa, ağır xəstə olan onlarla xəstə məhbuslar var.

Hüquq müdafiəçisi deyir ki, belə şəxslərin azadlığa çıxması cəzaçəkmə yerlərinin rəislərindən və Ədliyyə Nazirliyindən asılıdır.

QANUNVERİCİLİYƏ GÖRƏ, ÖLÜMCÜL VƏZİYYƏTDƏ OLAN MƏHBUSLAR AZAD OLA BİLƏR

Azərbaycan qanunvericiliyinə əsasən ağır vəziyyətdə olan məhbusların azadlığa çıxma şansları var. Penitensiar Xidmətin İctimaiyyətlə əlaqələr şöbəsinin rəhbəri Mehman Sadıqovsa deyir ki, ancaq bu, cəzaçəkmə yerlərindən asılı deyil:

«Qanunvericilik buna yol verir. Ancaq bütün proseslər məhkəmə yoluyla həyata keçirilir. Xəstə tibbi komissiyadan keçirilir. Onlar bizim əməkdaşlar olmurlar. Əgər xəstənin ölümcül vəziyyətdə olması müəyyən edilirsə, bütün sənədlər cəzaçəkmə yerinin yerləşdiyi məhkəməyə təqdim olunur və qərarı məhkəmə çıxarır. Penitensiar Xidmət isə bunu həyata keçirir».

Mehman Sadıqov deyir ki, ölümcül vəziyyətdə olan xəstələrin bu yolla azad olunması halları çox olub.

BƏS, NOVRUZƏLİ MƏMMƏDOV NİYƏ ÖLMƏMİŞDƏN AZAD OLUNMADI?

Mehman Sadıqovun suala cavabı belədir:

«Onun müalicəsinə də tibb ocaqlarından həkimlər cəlb olunmuşdu. Ancaq görülən tədbirlərə baxmayaraq, səhhəti və yaşı yaşamasına imkan vermədi».

Penitensiar Xidmətin şöbə müdiri cəzaçəkmə yerlərində ölən məhbusların sayını deməsə də, bildirir ki, son illər görülən tədbirlər nəticəsində ölənlərin sayı azalır. O ki qaldı məhbusların nədən ölməsinə, Mehman Sadıqov deyir ki, onlar adətən vərəm xəstəliyindən ölürlər.

Hüquq müdafiəçiləri və məhbusların yaxınları isə deyirlər ki, onlar yaxşı tibbi şəraitin olmamasından, işgəncələrdən, pis qidalanmadan və cəzaçəkmə yerlərində tapdıqları ağır xəstəliklərdən ölürlər.

ABŞ Dövlət Departamentinin illik hesabatına görə, ötən il Azərbaycan həbsxanalarında 130 məhbus ölüb.

Həbsdə ölmüş siyasi məhbusların tamamlanmamış siyahısı
(15 iyun, 1993 – 17 avqust, 2009)

Həbsdən azad olunduqdan sonra vəfat edən keçmiş siyasi məhbusların siyahısı

Siyahı İnsan hüquq təşkilatları federasiyası tərəfindən hazırlanıb.