Aqşin Yenisey: «Bilmək istəyirəm Əli Əkbəri, Günel Mövludu kim hədələyib»

-

"Aqşin Yenisey:

- Günel Mövludun bütün yaradıcılığı başdan-ayağa seksual münasibətlər üzərində qurulmuş bir publisistikadır...

Günel Mövlud:

- Bir şeyi Aqşinin yadına salmaq istəyirəm ki, mən heç vaxt Əliyev rejiminə etriaz edən Azərbaycan gəncliyini toyda dava salan oğlanlarla müqayisə etməmişəm..."


Azərbaycan müstəqil yazarların həyatı üçün təhlükəli yerdir? Xaricə üz tutan yazarlar ölüm təhlükəsindən qurtulmağa çalışır, yoxsa sadəcə rahat həyat axtarır?

AzadlıqRadiosunun "Pen klub" proqramındakı debata Almaniyadan şairə, publisist Günel Mövlud, Bakıdan, onu tənqid edən şair Aqşin Yenisey, eləcə də yazıçı Azad Qaradərəli qatıldılar.


Səadət Akifqızı

- Aqşin bəy, Azərbaycanda yazarın həyatına təhlükələr olurmu? Təhlükə özünü harda göstərir?


Aqşin Yenisey

- Sözsüz ki, təhlükəsiz yazar həyatı yoxdur. Bu, təkcə Azərbaycanda deyil, dünyanın hər yerində belədir. Cəmisi bir il bundan qabaq Rafiq Tağını gözümüzün qarşısındaca öldürdülər. Qaldı ki, olmayan təklükəni reklam xarakterli bir çıxışla təqdim etmək, ay məni öldürəcəklər, ay məni kəsəcəklər, asacaqlar. Bu, artıq yazar, ədəbiyyat söhbəti deyil. Və bu çağırışları o adamlar edirlər ki, onlar Azərbaycanda hökümət əleyhinə danışanda deyirlər ki, Azərbaycan höküməti irticaçı rejim qurub, orda yazarları öldürürlər, asırlar, kəsirlər. Amma faktiki hamıya bəllidir ki, Rafiq Tağının ölümü özünün dinə qarşı tənqidi düşüncələrinə görə olub.

Səadət Akifqızı

- Bəziləri Rafiq Tağının qətlindən danışanda deyirlər ki, cinayət işində hələ də bir nəticə yoxdur və əgər bu, hakimiyyətlə heç bir əlaqəsi olmayan prosesdirsə, onda nəyə görə bu hadisəni törədənlər hələ də ortaya çıxmır? Tutaq ki, adi bir vətandaş hansısa bir cinayətin qurbanı olanda onun qatilləri daha tez ortalığa çıxarılır, amma bir yazıçının qatili indiyə kimi tapılmayıb.

Aqşin Y.

- Mənim üçün çox maraqlıdır - Əli Əkbəri, Günel Mövludu Azərbaycanda kim ölümlə hədələyib. Mən bütün müasir Azərbaycan yazarlarının yazılarını oxuyuram, Əli Əkbər də, Günel Mövlud da məişət yazarıdır. Günel Mövludun bütün yaradıcılığı başdan-ayağa seksual münasibətlər üzərində qurulmuş bir publisistikadır. Əli Əkbərin bütün yaradıcılığı Azərbaycanda istənilən məsələyə qurşaqdan aşağı münasibətdən ibarətdir. Bunlar elə bir ictimai çəkisi olan yazıçı deyillər ki, hansısa bir siyasi, dini qüvvələrin təhdidinə hədəf olsunlar. Mən bütün günü bu adamlarla bir yerdə işləmişəm, o yazıları bir yerdə yazmışıq və bu adamlar ömrü boyu indi tənqid etdikləri hökümətin qonorarları ilə işləmiş adamlardır. Tutaq ki, Əli Əkbər ömrü boyu Azərbaycanda ən varlı şirkətlərin mətbuat xidmətinin rəhbəri işləyib. “Azəriqazbank”ın, “Azərsell”in mətbuat xidmətinin rəhbəri olub, yaxud Günel Mövlud ömür boyu hökümətin mövqeyini müdafiə edən saytlarda yazı yazıb və həmişə də fəxr edib ki, mən bu qədər qonorar alıram.

Səadət A.

- Günel xanım Manvelyana verdiyi müsahibədə qeyd edib ki, onun mövzuları, mentalitet, siyasət və dini yanaşmalar üzərində qurulub. Mentalitet üzərində dayansaq, bu həm siyasi, həm də dini müstəviyə gedib toxunur. Bu zaman mentalitet müdafiəçiləri Güneli hədəfə ala bilməzmi?

Aqşin Y.

- Mənim özümün dörd-beş ay bundan qabaq yazdığım bir məqalədə İbrahim peyğəmbərlə bağlı bir rəvayətə uydurma dediyimə görə bütün dini saytlarda mənə deyirdilər ki, səni öldürəcəyik, sənin başını kəsəcəyik və.s. Amma mən öz fikrimi izah etdim ki, mən bu rəvayəti Tövratdan götürmüşəm. Mən həmin hədələrin hamısını sənədləşdirib evə, öz arxivimə qoymuşam ki, başıma bir iş gəlsə gələcək nəsillər nəyin üstündə öldürüldüyümü bilsinlər. Amma mən bilmək istəyirəm ki, Əli Əkbəri, Günel Mövludu kim hədələyib? Kimsə Avropaya iş dalınca gedirsə, kimsə həyat yoldaşı ilə birlikdə Avropaya gedirsə və bunun adını mühacirət qoyursa, onda Nazim Hikmətin Atatürk rejimində çəkdiyi 28 il həbs cəzasından sonra SSRİ-yə sığınmasının adını nə qoyaq? Nazim Hikmətin mühacirəti hara, Günel Mövludun əri ilə gedib Avropada televiziyada işləməsi hara? (ardı aşağıda)



Səadət A.

- Amma Günel Mövlud müsahibəsində mühacirətə getdiyini vurğulamır ki. O iş üçün yaşamaq izni aldığını deyib. O, müsahibəsində daha çox Azərbaycandakı yazarların vəziyyətindən danışır.

Aqşin Y.

- O müsahibəyə səthi baxmışam. Mən Azərbaycanda Günel Mövlud təfəkkürlü bir yazıçının təqiblərlə üzləşdiyini düşünmürəm. Mən sizə deyim, ona nə cür təhdidlər ola bilər. O yazır ki, “Qızlarımız hamısı küçə həyatı yaşamalıdır, içki içməlidir, siqaret çəkməlidir”. Qız böyüdən ana da götürüb ona yazır ki, “Bu nə yazıdır?!” Təhdid bundan ibarətdir.

Səadət A.

- Günel xanım, əvvəlcə Aqşin Yeniseyin dediyi ittihamlara, iradlara sizin mövqeyinizi öyrənək.

Günel Mövlud

- Mən ancaq təəssüf edirəm ki, bizlə illər uzunu eyni cəbhədə dayanan, eyni cəbhədə mübarizə aparan, hamının nə yazdığından xəbəri olan adam bu gün belə danışmağa məcburdur. Bu məni çox məyus edir və bir az da utandırır. Amma Aqşinin dediyi ittihamlara sərt cavab vermək istəmirəm, ümid edirəm ki, bu, Aqşinin müvəqqəti eyforiyasıdır. Bir şeyi Aqşinin yadına salmaq istəyirəm ki, mən heç vaxt Əliyev rejiminə etriaz edən Azərbaycan gəncliyini toyda dava salan oğlanlarla müqayisə etməmişəm. O ki qaldı siyasi motivlərdən kənar yazılara, Aqşin hər şeyə səthi yanaşdığı kimi bizim yazılarımıza da səthi yanaşır. O bir az dərindən yanaşsaydı, bizim hansı yazılara görə təhdid olunduğumuzu anlayardı.

Səadət A.

- Konkret hansı yazıları nəzərdə tutursunuz?

Günel M.

- Konkret olaraq son bir ildə yazdığım yazılar, həbs olunmuş nidaçılara həsr olunmuş kitabım. Etiraz aksiyalarının əks olunduğu şəkillər. Mən o qədər ağıllı və kəmfürsət adam deyiləm ki, bütün bunları təşkil edim, sonra hansısa ölkəyə qaçım. Mən bir ildir ki, Azərbaycanda yaşamırdım, Tiflisdə yaşayırdım. Heç kim mənimlə yaşamır, heç kim mənim telefonlarımı dinləmir ki, mənə hansı təhdidlər gəldiyini bilsin. Çox maraqlı bir şey var ki, sən demə bütün azərbaycanlıların içində böyük bir Avropa görməmişliyi varmış. Guya Avropaya gedən hansısa bir yazar orda böyük imkanlara sahib olur, orda onu rahat həyat gözləyir. Amma hamını əmin edirəm ki, bu belə deyil.

Səadət A.

- Günel xanım, siz Manvelyana verdiyiniz müsahibənizdə bildirmisiniz ki, Azərbaycanda yazarlar məhəbbətdən yazırlar, gözəl şeylərdən yazırlar, amma ictimai mövzularda yazmaqdan çəkinirlər. Problem nədir, yazarın lirikaya həddən ziyadə meyl etməsi, yoxsa onun vətəndaş mövqeyi göstərməkdən çəkinməsi?

Günel M.

- Bilirsiniz, heç bir yazara demək olmaz ki, sən güldən, çiçəkdən, sevgidən yazma, yazar azaddır, hər şeydən yaza bilər. Məsələ ondadır ki, sən hər şeyin normal olduğu, ancaq bəzi kiçik problemlərin olduğu bir ölkədə yaşayırsansa, əlbəttə gedib öz işinlə-gücünlə, məhəbbətinlə, quşunla, kəpənəyinlə məşğul ola bilərsən. Amma sən dəmir qapını açanda, o tayda haqqı tapdalanan, təqiblərə, həbslərə məruz qalan, evi sökülən, oğlu öldürülən insanlarla qarşılaşırsansa, bir yazar kimi vətəndaş mövqeyi nümayiş etdirməyə borclusan. (ardı aşağıda)



Səadət A.

- Aqşin bəy, söhbət ondan gedirmi ki, yazar mütləq ictimai mövzularda bədii əsər yazmalıdır?

Aqşin Y.

- Xeyr, mənim düşüncəmə görə, yazara, ümumiyyətlə, hansı mövzuda yazacağını sifariş vermək olmaz. Əgər yazar sifariş verilmiş mövzularda yazırsa, o artıq yazar deyil, hansısa təhlükəsizlik orqanının əməkdaşıdır, sifarişli mirzədir. Qaldı ki, Günelin özünə bəraət qazandırmasına, maraqlıdır, əgər Azərbaycanda yazarların qanını axıdırdılarsa Günel onda Almaniyaya necə gedib?

Günel M.

- Əgər mənim orda qanımı axıtmaqlarını gözləmək lazım idisə, bu çox faşist mövqedir. Belə bir nümunə oldu Azərbaycanda, bir yazıçının qanını axıtdılar (söhbət Rafiq Tağıdan gedir - red), sonra hamı inandı ki, doğrudan da yazarlara ölkədə belə bir problem var imiş. Özü də məsələ o hədələrdən, təzyiqlərdən üç il sonra baş verdi. Məsələ soyudu, sonra doğrudan da onun qanı axıdıldı. Mən neynəməliydim, gözləməliydim məni də öldürsünlər? İkincisi də mən dəfələrlə bildirmişəm, Almaniyaya mühaciərətə gəlməmişəm.

Aqşin Y.

- Günel xanım deyir ki, azərbaycanlılar burda mətbuatda guya Avropa görməmişliyinə görə onun haqqında danışırlar. Əslində özü bir görməmişlik edir, müsahibə verir ki, ay camaat, mən Almaniyadayam və ardınca erməni mətbuatına müsahibə verir. Millət də ona görə bu xanımı qınayır ki, həmin erməni bu milləti, öz yurdundan, evindən eşiyindən qovalayıb.

Günel M.

- Mən bir haşiyə çıxmaq istəyirəm. Məndən müsahibə alan Yura Manvelyan Aleksey Manvelyanın oğludur, onlar Gəncə erməniləridir və bu münaqişə zəminində yurdlarından, yuvalarından didərgin düşüblər. Yura Manvelyan həmişə Azərbaycanın tərəfində olan, Azərbaycanla bağlı çox müsbət yazılar yayımlayan bir saytın redaktorudur, onun saytında heç vaxt azərbaycanlılara qarşı tənqidi bir fikir işlədilməyib.

Səadət A.

- Aqşin bəy, siz necə düşünürsünüz Azərbaycanda yazıçı öz mövqeyini ortaya qoyarsa, onun üçün çoxmu ciddi təhlükələr olar. Rafiq Tağı nümunəsini göstərdiniz, jurnalist olaraq Elmar Hüseynov nümunəsi var, şantajla üzləşən jurnalistlər var. Yazarın ictimai mövzulu bədii əsərlər yazması ona təhlükə yaradırmı? (ardı aşağıda)



Aqşin Y.

- Xeyr, mən belə düşünmürəm, əgər yazıda xüsusi olaraq təhqir yoxdursa, belə bir təhlükə yoxdur. Məsəlçün, Zamin Hacı siyasi publisistdir, hər gün öz tənqidi fikirlərini yazır. Onda gərək Zamin Hacını çoxdan edam edəydilər. Azərbaycanda konkret hiyləgər yazıçılar var. Onlar məqsədli şəkildə təhqiramiz yazılar yazırlar ki, sonra Avropaya qaçmaq şansları olsun. Elə yazılar yazırlar ki, sabah onu aparıb səfirliyə təqdim edəndə ki, məni burda öldürürlər, asırlar, kəsirlər, səfirlik ona çox rahat bir şəkildə sığınacaq versin. Azərbaycan jurnalistikası xeyli sayda belə süni jurnalistlə doludur. Onlar Avropaya qaçmaqdan ötrü bu yola əl atırlar. Pulu yox, iş adamı deyil, istedad yox, bu halda Avropada yaşamaqdan ötrü yeganə bir yol var, çıxıb mətbuatda ağzına gələni yazırsan və sənə qarşı olan tənqidi fikirləri bir yerdə paket şəkildə cəmləyirsən. Kimsə səni tutub küçənin ortasında qulağının dibinə bir şillə qoyur və həmin şillənin hesabına Avropaya yolun açılır. Biz avara adamların Avropaya getmək arzularını yaradıcılıq azadlığına olan ehtiras kimi qiymətləndiririk. Öz yazılarıma gələn şərhləri oxuyuram, səni də öldürəcəyik, səni də yıxacağıq, səni də sürüyəcəyik. Amma mən bu yazıları Avropaya qaçmaq üçün yazmıram. Mənim bu dəqiqə şansım var ki, redaksiyadan çıxım bilet alım və Avropaya gedim.

Səadət A.

- Aqşin bəy, əgər Azərbaycanda çox rahat, azad bir mühit varsa, Avropanı cəlbedici eləyən nədir?


Aqşin Y.

- Siz təsəvvür edin ki, ömrü boyu qarpız əkib-becərən adamın ağlına Almaniyada yaşamaq düşür. Vəssalam. Kənddən çıxıb gəlib, Bakını görüb, televiziyada Almaniyanın şəhərini görüb, indi istəyir ki, getsin orada da yaşasın. Düzdür, Avropaya gedənlər arasında elələri olub ki, ictimaiyyət tərəfindən ciddi şəkildə müzakirə olunublar, onlara hədələr olub. Amma Avropaya kefə gedənlər də var. Bu, təkcə jurnalistlərə aid deyil, QHT-lərdə işləyən adamlara da aiddir.

Günel M.

- Mən kimlərinsə Avropada kef elədiyini düşünən insanların hamısına bir Avropa həyatı arzulayıram ki, gəlsinlər, görsünlər Avropada yaşayanlar necə kef edirlər. O ki qaldı azərbaycanlı insanın Avropada yaşamağına, mən öz ölkəsində azdan-çoxdan məşhur olan bir yazar kimi deyirəm ki, bizi Avropada heç bir xoş həyat gözləmir. Ən azından o, yaşadığı ölkənin dilini bilmir, o dildə yazıb yarada bilmir. Orada təsdiq olunma imkanları demək olar ki, sıfırdır. Gəlin elə sovet dövründə Amerikaya, Avropaya mühacirət etmiş yazarları götürək, onlar illərlə ölkədən kənarda yaşadılar, amma axırda, rejim dəyişəndən sonra yenə öz ölkələrində məşhurlaşdılar. Yazıçı daşıyıcısı olduğu dilin ölkəsində yaşamalıdır, orda onun təsdiq olunma imkanları müqayisəyə gəlməz dərəcədə artıqdır. Mən bilmirəm yaradıcılıqla məşğul olmayan bir adamı Avropada nə gözləyir, amma bir yazar kimi deyirəm ki, konkret olaraq yazıçını, özü də öz ölkəsində şöhrəti olan yazıçını Avropada heç nə gözləmir. O burda gəlib sıradan bir adam olur.

Səadət A.

- Azad bəy, Azərbaycanda müstəqil bir yazarın həyatına təhlükə varmı? (ardı aşağıda)



Azad Qaradərəli

- Yazıçıdan vətənpərvərlik, ölkəyə torpağa bağlılıq, ümumiyyətlə nəyəsə bağlılıq tələb etmək özü absurd bir şeydir. Yazıçı ola bilər ki, bir kibrit qabından, bir çaydan, bir sudan yazsın. O su onun ölkəsində də ola bilər, bir başqa yerdə də ola bilər. Yazıçının yazmaq üçün küncü Bakıda da ola bilər, Almaniyada da ola bilər. Mən elə düşünürəm ki, biz dünyaya çıxmaqda gecikmişik, rus yazarları dünyaya çıxdı, öz ədəbiyyatlarını dünyaya daşıdı, amma bizim dünya ədəbiyyatında nəyimiz var? Bircə “Əli və Nino”dur, o da ona görə tanınır ki, müəllifi vaxtilə burdan çıxıb getmişdi. Mən Azərbaycandan xaricə gedib, öz yaradıcılığını dünyaya çıxartmağa çalışanları alqışlayıram. Mən Günelə olan təhdidləri oxudum, nəinki Günelə, elə o studiyada oturmuş Aqşinə nə qədər təhdid olub. İndi Aqşin getmir, Güneli getdiyinə görə qınamağa hacət yoxdur. Sabah eyni təhdidlə mən də rastlaşsam, yaşımın 59 olmasına baxmayaraq çıxıb gedərəm.

Səadət A.

Azad bəy, sizin özünüzün hekayələrinizə görə təzyiqlərlə üzləşdiyinizlə bağlı bir yazı da çıxmışdı.

Azad Q.

- Bilirsiniz ki, mən “Ailə, qadın və uşaq problemləri üzrə komitədə” çalışırdım. Özləri məni ora dəvət etmişdilər və 2-3 ay işləyəndən sonra məni çağırıb dedilər ki, bundan sonra heç nə yazma, yazsan da çapa vermə. Mənim son iki hekayəmdən birində siyasi rənglər vardı, o birisində isə bir qadınla kişinin məhəbbəti təsvir olunurdu. Bunlar bədii əsərləri anlaya bilmirlər, ona görə də mənə yazmağa qadağa qoymaq istədilər. Mən də o işdən uzaqlaşmalı oldum...

Debatı tam olaraq burda izlə